Sw.P. Tadeusz Wrona - 20 stycznia 2019 r.

  Urodziłem się w Białymstoku i żyłem w naszym mieście przez pierwsze dwadzieścia lat. Następnych pięćdziesiąt spędziłem i dzięki Bogu dalej spędziłem, żyjąc na Śląsku Cieszyńskim.

  Przez ten cały czas  na obczyźnie tęsknie za rodziną, moim rodzinnym miastem, za ludźmi.

Byłem szczęśliwy, kiedy mogłem zapisać się do grupy  "Kroniki Białostockiej" i poczuć klimat miejsc, w których spędzałem dzieciństwo i lata młodości.

  Po jednym z moich wpisów odkryłem, że ten klimat może być pełniejszy, bo mogłem w komentarzach pod tym wpisem pogadać tak po naszemu, po białostocku. Było to bardzo miłe.

  Podejrzewam, że ta nasza regionalna mowa, jest dziś w zaniku i dlatego proponuję, byście Państwo pod tym wpisem umieszczali słowa i ich znaczenie, dziś zapomniane, a które kiedyś pięknie barwiły mowę polską. 

  Na początek przypomniały mi się takie dwa, które mają jedno znaczenie:

(rozdziawa i roztrzepa )- osoba nieuważna.

Sw.P. Tadeusz Wrona

Dla następnych pokoleń (2)

  Na 1-go Maja były rozstawiane w mieście brudno - niebieskie potężne głośniki, przez które puszczano w dniu święta pracy okolicznościowe przemówienia, grano marsze i odtwarzano okolicznościowe pieśni. 

  Był taki czas, kiedy te głośniki stały przez czas trwania kolarskiego Wyścigu Pokoju, jaki odbywał się w maju na trasie Berlin - Praga - Warszawa ... w następnym roku zaczynał się w Pradze i za dwa lata - w naszej stolicy.

  Co pół godziny, bedący na mieście ludzie, zatrzymywali się przy tych głośnikach i słuchali meldunków z trasy, relacjonowanych przez Witolda Dobrowolskiego i zdzierającego gardło - Bohdana Tuszyńskiego.

  Kiedyś pamiętam, wychodził z siebie, kiedy to na etapie z metą  na Stadionie Dziesięciolecia ( dzisiaj; Narodowy ), do tunelu wjazdowego pierwszy wjechał Włoch Chestari a na bieżnię wyjeżdżał jako pierwszy z niego, nasz Stanisław Królak. Podobno wtedy właśnie, w użyciu była pompka od roweru Królaka, mylnie przypisywana do pleców Wiktora Kapitonowa.

  Zabawę w wyścig kontynuowaliśmy na dojlidzkich wertepach. Biedne były te nasze rowery, o czym najczęściej przekonywali się nasi ojcowie, jeżdżący na nich rankiem do pracy.

Używaliśmy rowerów damskich, męskich, dziecięcych - jeżdżąc normalnie na jednym pedale, na dwóch pod ramą i nad nią. Najważniejszą rzeczą była jazda w żółtej koszulce lidera wyścigu, którym po tym warszawskim etapie został nasz Stanisław Królak. 

  Mamy, ojcowie ,starsi bracia ... siostry ... nie mogli znaleźć w szafach swoich przyodziewków w kolorze żółtym, które po przyczepieniu papierowego numeru służyły jako koszulki naszego lidera.

  Wszyscy byliśmy Królakami... No ... ostatecznie w grę mógłby wchodzić jeszcze Fornalczyk w biało - czerwonym trykocie ... ale nigdy Kapitonow, czy Gustaw Adolf Teve Schur.

Tadeusz Wrona

Polacy nie gęsi

   Jak różnorodny i ciekawy jest nasz język a szczególnie ten regionalny pokazuje taki fakt, którego doznałem na własnej skórze. Wczesne lata dziewięćdziesiąte ubiegłego wieku.

  Wybrałem się z kumplem w okolice Bochni, po wyroby wikliniarskie, którymi handlowaliśmy skutecznie z naszymi sąsiadami, Czechami. W mroźny poranek pojechaliśmy pod znany adres dobrej producentki koszy, koszyków, psich budek, stolików, krzesełek i.t.p.

  Przyjęła nas przed kurną chatą, która była jej mieszkaniem i warsztatem produkcyjnym, nobliwa już pani i zaprosiła do środka. W obszernej izbie wskazała nam miejsce za potężnym stołem, mówiąc:

- A siednijcie se na ławie. Zrobie wom po herbatce, co byśta sie zagzoli nieco. Chyba sie wom tak nie poli?

No to siedliśmy se, a nasza gospodyni wyszła do sąsiedniego pomieszczenia.

Po chwili woła:

- A sypnyć wom cosnku trosecke do tyj herbatki?

Wiem, że czosnek to dobra rzecz ... ale w herbatce?

Zawołałem więc:

- Nie, nie ... dziękujemy !

Na co starsza pani wyszła, stanęła nad stołem i prawi:

- Paccie no, chłopy jak dęby a isto nie wiedzo, co to je cosnek w herbatce ... gozołecki po kropelce chciała wom psylać ... no ale wy auciskiem ... ale psez gzecność spytała - i nie czekając na odpowiedź wyszła.

Po chwili znowu woła:

- A zagzebcie mi tam w piecu, co by nie wygasło i wzućcie ze dwa polana!

Zakrzątnąłem się koło ogromniastego pieca, ale pogrzebacza nie znalazłem, więc zawołałem:

- A czym, proszę pani mam zgrzebać?

- A kutasem panocku, kutasem - usłyszałem  ... stoi tam kasik wedle pieca!

Ponieważ nic takiego, wedle tego pieca nie znalazłem, to wszedłem tam, gdzie nasza przesympatyczna gospodyni parzyła tą herbatkę i zobaczyłem ... stojącego kutasa wedle stolika, na którym w elektrycznym czajniku zwierała jus woda na herbatkę. 

Tadeusz Wrona

Kiedyś Panie się działo

Z gąszcza przeróżnych okazji

jakie kalendarz dyktuje,

wspomnę o ŚWIĘCIE kOBIETY ...

Dziś jest zupełnie inaczej,

dziś się tak nie świętuje!

Kiedyś to Panie się działo

i było wiadomo co robić:

" badyla " z kwiaciarni się brało

i Święto się biegło obchodzić.

Dziś nie ma z goździkiem straganów -

podnoszę tą kwestię z żalem!

Nie widać szarmanckich panów

pachnących przeważnie lawendą ...

bywało, że i " Brutalem ".

Opustoszały kawiarnie,

żarnami tłukących kawę

czarną i mocną jak czort.

Kto dziś oddycha powietrzem -

niezbędnym dodatkiem do kawy -

przeważnie marki " SPORT " ?

Bywałem tam z dziewczynami.

Też chętnie w dniu ich Święta.

Niestety to już po za mną ...

Ciekawe czy jest im miło

tamte klimaty pamiętać?

Mam w nosie trendy wszelakie

i nie jest to dla mnie frasunek,

być z tym co dzisiaj na bakier...

Dziś jestem już starszy człowiek ...

Całując Wasze rączęta,

ślę Wam ten dawny szacunek !!!

Tadeusz Wrona 

Tranowe szaleństw

   Tran mi utkwił w pamięci - pewnie jak i wszystkim konsumentom z tamtych lat. Pamiętam częste zawołanie Mamy: " Jak nie wypijesz tranu, to nigdzie nie pójdziesz ". Zawsze tak mówiła przed wyjściem do szkoły i nie zdawała sobie sprawy, że w takiej sytuacji, jedno i drugie było mi na rękę. Jednak, ze względu na szacunek, nie chciałem jej trzymać za słowo.

 Pewnego razu, a miało się już ku wiośnie, kiedy lód na naszym rozlewisku był już bardzo gumowy a bliżej przy rzeczce pływała kra,wykombinowaliśmy z kumplem podczas drogi do szkoły, że mając jeszcze chwilę czasu, warto by na tej krze popływać. Wyciągnęliśmy z krzaków chowane tam kije hokejowe i hajda. Gdy się udało kawałek " gumy " oddzielić od brzegu, któryś z nas zatańczył kankana, drugi wpadł w tą choreografię i obaj znaleźlismy się w pozycji horyzontalnej w na szczęście płytkiej wodzie, no ale od stóp po głowę byliśmy mokrzy.

 I cóż począć? Iść do domu w objęcia naszych kochających mam, czy suszyć się w szkole?

Nieopodal budował się nowy dom. Był w tzw. stanie surowym, nie do końca zamkniętym. Drzwi do piwnicy nie było. Weszliśmy tam. Dookoła walało się pełno budowlanego drewna. Na parapecie znaleźliśmy zapałki i rozpaliliśmy ognisko. Momentami było tak duże, ze musieliśmy je tłumić.     Wysuszyliśmy przy nim nasze ubrania i równo z zakończeniem lekcji wróciliśmy do naszych domów. Obaj po południu, bardzo pilnie odrabialiśmy domowe zadania.

A tran? Chyba jednak pomógł. Akcji tej nie odchorowaliśmy.

Tadeusz Wrona

Patent

  Trzeba wreszcie skończyć tą szkołę podstawową. I tak chodziłem tam o rok za długo. Do średniej, dojeżdżałem z końcowego przystanku " siódemki " z ulicy Mickiewicza na Antoniuk, do Technikum Wodno - Melioracyjnego. Nazywano na mieście nas - uczniów tej szkoły, tak pieszczotliwie - " szczurami ".Dojeżdżałem z paroma kolegami, przez pięć lat, przeważnie " na gapę ". 

   Kto by tam poważne pieniądze w jednym pakiecie wydawał na bilet miesięczny. Pamięta zapewne część Państwa, pierwsze automaty, jakie wprowadziła MPK. Były to takie potężne pudła marki " Krab ".Zakup biletu w takim automacie polegał na tym, że do jednej dziury należało wrzucić złotówkę, do drugiej pięćdziesiąt groszy, nacisnąć " knefel " i wyskakiwały dwa papierki opatrzone m in. wymienionymi nominałami. 

   Oczywiście, niedługo po przekazaniu tych " automatów " do użycia, zaczęliśmy używać patentu wymyślonego na innej linii osobowej do zakupu tych biletów, powiedziałbym, bardziej atrakcyjnego dla nas - biednych uczniów. W zastosowaniu tego patentu pomagały nam, złotówka i moneta pięćdziesięciogroszowa ...obie wielokrotnego użycia. Potrzebny był też odcinek mocnej nici. 

   Do przewierconych cienkim wiertłem monet wiązało się tą nić i gotowe. Gdy wsiedliśmy do autobusu ( na końcowym przystanku " siódemki " - przypominam ) robiliśmy krąg i jeden z lepszych techników obsługujących ten patent, kupował dla wszystkich uczestników kręgu, potrzebne bilety, poprzez  włożenie do rzeczonych dziur nawierconych monet, trzymając w jednej dłoni końcówki nici, drugą ręką przyciskał knefel i zgrywając odpowiednio te czynności czasowo, bileciki wyskakiwały.

   Miałem jeszcze jeden ciągnący się problem związany z dojazdem do szkoły ,,, ale tylko przez cztery lata. Otóż, gdy skończyłem pierwszą klasę, na moją dzielnicę w pobliże mojego miejsca zamieszkania, przeprowadził się pan profesor od matematyki. Był to szacowny, starszy już pan zwany przez nas, tym razem naprawdę pieszczotliwie " Dziadkiem " z przeszłością walki zbrojnej przeciwkoko najeźdźcom - tą w patriotyczną stronę nakierowaną. 

   Chodził do Mickiewicza ulicą Jagiellońską, którą i ja chodziłem o tej samej porze. To chodziliśmy razem. Po drodze trzeba było rozmawiać, więc on opowiadał a ja słuchałem. Gdy coraz częściej się powtarzał, to zacząłem chodzić równoległą do Jagiellońskiej Szosą pod Krzywą. Nadkładałem nieco drogi ale co tam? Młody byłem! A po co koledzy mieli myśleć, że mam z Panem Profesorem jakąś tam komitywę? Wystawiał mi pozytywne oceny. Ale ile ja, w ciągu tych czterech lat nadłożyłem drogi? A dziś bym go chętnie jeszcze raz posłuchał.

Tadeusz Wrona