Białystok 1869 r. Podróżnik zachwycił się naszymi kobietami

  " Po kilku godzinach jazdy, w których przebywają większość na Bugu i Narwi, a okolice urozmaicają pagórki, pojawiają się Białystok ze strony najmniejszej, bo góra mieszkaca na sobie kościółek S-go Rocha, około którego pod świerkami układały się mogły- zasłania całe miasto.

   Przesiadłszy na jednokonną dorożkę udaliśmy się do miasteczka obok góry cmentarnej i bezpośrednio przez bramę na kształtowanej Brandenburskiej w Berlinie zbudowaną, a mającą na froncie tarczę z malowanym żubrem jako herbem miasta -wjechaliśmy na ulicę Lipową, jeszcze przez Prusaków w posiadaniu, którego był Białystok, za . 

   Kilkanaście drzew następnych kolejnych parterowych domków nosi dziesięć szumnych tytułów. Wszakże jest ona w miastacheczku najszerszą i przy niej, aby pomieścić piętrowy hotel Europejski, przed ciekawymi oczami bachurów lustrują przyjezdnych, albo się lubują łamanemi sztukami pajaców egzercytujących się przy odgłosie katarynki.

   Dziwnem zrządzeniem losu, deszcz nam przy wjeździe do każdego miasta, które zwiedzaliśmy, ale wkrótce też po przybyciu ustawowym. Tak i tę raz było, bo zaledwo rozlokowaliśmy się w izdebce, o wspaniałości, której szwajcar hotel elektryczny już na banhofie nas uprzedził, deszcz przestał padać i pojawił się nam, gdy pojawił się na zwiedzenie miasta. 

   Za 20 kopiejek podawany się obwieść nas dorożkarz żydek po całym grodzie iw kwadrans całe miasto było już przez nas obejrzane. 

   Jest to wesołe miasteczko w kształcie trójkąta zbudowanego, nad strugą stosowania Białej noszącej, a która jest spowodowana jej błotnistościami czarnym, zwanymi przez warto. Na rynku dość duży ratusz z wyniosłą wieżą zdobną zegarem; pomiędzy drzewami cerkiew i niewielkim kościołem w końcu rynku umieszczonego, gdzie niegdzie piękne kamienice lub fabryki sukna, a po za miastem nad kanałem, pierwotnie zamek Branickich, który pochodzi z głównej doskonałości pozyskał dla miasta istnienia Wersalu Podlaskiego.

    Przy zamku jest piękny ogród i zwierzyniec, dla tego też lubiło tu przemieszkiwać wielu dostojników, a nawet tu była główna kwatera b. Korpusu Litewskiego, mieszkania Naczelnika Rządu Obwodowego itp. Dziś mieści się w nim Rządowy Instytut panien. Zamek ów historyczny, Wilanowski, oskarżony o wiele od tego ostatniego wspaniałego, z basztą na bramie wjazdowej zegarów mieszkaniowych, jest wisiorek murów pomisjonarskich, których przed laty była Pruska Kamera, twórczyni amt i oberamtmanów, potem Rząd Obwodowy, a od roku 1842 po zniesienie podnośnika Białostockiego, — przytulisko dla sierot. 

    Białystok słynął z pięknych kobiet, a że okolony jest fabryką tkanin, papieru i innych wyrobów, zawsze ostrzegał o sąsiedzi grody i nawet Grodnu nie chce u pierwszeństwa, niezależnie od indygenatów tego ostatniego. I dziś jeszcze rad by być stolicą guberni, która go połknęła, odrzuca się, że od daty wyłączonej władzy wykonawczej, Białystok stał się jednostkami, wyposażonyiejszym, a córy tego pretensjonalnego staruszka, wiele języków mówiących, chociaż mniej bywają na spacerach i redutach, lecz za to, że są na czasie i na świeżości, — która jest skutkiem działania i pomocy lekarskiej.”

Grzegorza Ryżewskiego