Budgie w Białymstoku

   W 1982 roku zespół Budgie przyjechał do polski na obejmującą 15 koncertów trasę. Ku wielkiemu zdziwieniu członków zespołu okazało się, że Budgie jest w Polsce zespołem ogromnie popularnym.

  13 sierpnia w piątek mieli zagrać ostatni koncert na stadionie w Białymstoku, który został jednak odwołany.

  Już dojście do bramy stadionu i ogromny niekontrolowany ścisk oznaczał, że coś się wydarzy. Grupa osób, która dotarła do samej bramy zorientowała się, że nikt nie sprawdza biletów i ta informacja w mig się rozeszła. Ludzie rzucili się na ogrodzenie i zaczęli je forsować. Gdy biegiem dotarło się na trybuny, by zająć jak najlepsze miejsce, one praktycznie były już pozajmowane. Nie pozostawało nic innego jak zając górne trybuny, które jeszcze nie były szczelnie wypełnione.

  Widok, który roztaczał się na murawie: trochę kolorowych desek ze starej sceny cyrkowej, po bokach dwa podwyższenia i namiot wojskowy zapowiadał kolejne kłopoty.

  Wszyscy siedzący na trybunach zastanawiali się co dalej. wreszcie po godzinie, a może i dłużej przez megafony ogłoszono komunikat, że koncert się nie odbędzie. Zirytowany tłum zaczął strasznie wyć i powoli wszyscy zawiedzeni zaczęli opuszczać stadion.

Zespół Budgie był pod stadionem, a gitarzysta basowy Burke Shelley wyszedł z autokaru pomachał ludziom i wsiadł z powrotem.  Podobno lokalny promotor nie był w stanie spełnić warunków umowy. Po przedyskutowaniu sprawy z zespołem Greg Kuczyński promotor polskiej trasy odwołał ten występ.

John Thomas gitarzysta zespołu, tak po latach mówił co się stało w Białymstoku:

„W mieście wybuchły zamieszki. mieliśmy zagrać na wielkim, rozległym polu – stadionie piłkarskim, na którym nie było nic oprócz zaimprowizowanej sceny, zbudowanej ze skrzynek po pomarańczach. Nie było też prądu. Ciężarówka nie mogła stamtąd wyjechać, bo utknęła. Nikt nie wiedział, co się dzieje, poza tym, że mamy grać w tym szczerym polu, bez żadnych barierek i innych zabezpieczeń. Nie było nawet możliwości podłączenia sprzętu, bo było to zbyt niebezpieczne. Pan burmistrz się wściekał, bo w mieście doszło do zamieszek. gdyby mógł, to by nas chyba zastrzelił. Organizator nie dopełnił żadnych warunków, totalny chaos. Czuliśmy, że właśnie zawiedliśmy naszych fanów, ale nawet gdybyśmy spróbowali ten koncert jednak zagrać, komuś mogłaby stać się krzywda”

Barbara Sarnacka

Kamienica z ulicy Św. Mikołaja

    Pierwsza  wzmianka  pochodzi  z roku 1876 . Następna  pełniejsza  już mówi  o   Judel Izrael Kaleckim  i jego żonie Sora z domu Zelmans , którzy  stali się posiadaczami posesji przy ulicy Lipowej 19 w grudniu 1892 roku. W 1894 roku dokupili fragment nieruchomości Abrama Mejłacha, sąsiadującej z ich placem od tyłu. 

 Trzy lata później odnotowano na niej trzypiętrowy dom murowany, czyli prawdopodobnie zachowany do dziś budynek.  Okazuje się, że takich czynszowych budynków było na ich posesji więcej .Wymienia się ich 7.  Udało  się dotrzeć do mapy z roku 1965. Widać na niej obecny budynek kamienicy. Wtedy działka, na której się znajdował należała do skarbu państwa, a obie części kamienicy stanowiące w przybliżeniu składowe litery L, nosiły adres: Lipowa 19a i 19b.  

   Na mapie widać również, że za kamienicą w podwórku stał poprzeczny budynek, którego dziś już nie ma. Prawdopodobne   więc jest,  że część lokali  usługowych  przed wojną  przypisanych  kamienicy przy Lipowej  19,  mieściła się w obecnej kamienicy przyulicy. św. Mikołaja. 

 Ich właścicielami  byli Ida Potraw, akuszerka, B. Granadsztejn, oferujący konfekcję męską, meble i obuwie. Naftali Orman i jego sklep z meblami, Sonia Lubowicz ze swoim sklepem spożywczym, Abel Studnik, prowadzący warsztat mechaniczny, Ślusarze Hirsz Gniecucki i Iser Szoslak oraz lekarz specjalista od chorób żołądka i Kiszek Izaak Landsberg .   Te fakty świadczą o żydowskiej przeszłości tej części centrum Białegostoku. Zastanawiam się, ile z wymienionych osób zakończyło swą ziemską wędrówkę za murami getta.    

 Mgliste są  powojenne losy kamienicy, Wiadomo, że już po II wojnie światowej, najprawdopodobniej po przejęciu  przez Miejski Zarząd Budynków Mieszkaniowych, w budynku znajdował się szpital. Później  zaś  mieszkania  komunalne.

Sztetl.pl

Ulica Jurowiecka

    Przed wojną na Jurowieckiej mieszkali głównie Żydzi. Kwitł tu handel, ulica tętniła życiem. Była także ważnym punktem produkcyjnym. Na Jurowieckiej fabrykanci chętnie lokowali swoje zakłady.   Na planie Białegostoku z początku XX wieku, po stronie ulicy między Poleską, Białą a Sienkiewicza, zaznaczonych jest siedem rozmaitych fabryk. Z każdym rokiem powstawało ich coraz więcej. Według księgi adresowej z 1929 roku sukno produkowało pięć firm, a tkalnie prowadziło – 10. 

  Przy Jurowieckiej 35 mieściła się fabryka wody sodowej Rozentala i Ratnera, pod numerem 14 – fabryka watoliny Grynberga, pod nr 35 – fabryka waty Giełczyńskiego, pod nr 20 – wełniane wyroby produkował Markus Jakób. Na Jurowieckiej swą siedzibę miał także Urząd Miar.  W 1928 roku znajdował się tu jedyny w tym czasie w mieście zakład kąpielowy (Jurowiecka 26), a także jedno z dwóch miejsc w całym mieście, gdzie można było kupić konia – firma Bublackiego mieściła się pod numerem 21. 

  Pod numerem 11 znajdowała się miodosytnia Wolfa – jedno z trzech miejsc w Białymstoku, gdzie można było rozsmakować w miodach pitnych. Na Jurowieckiej znajdowały się także dwie piwiarnie – Wiktorii Bobińskiej (nr 21) oraz Katarzyna Jakonczuk (nr 50). 

  Pod numerem 5 kawiarnię prowadził Alterwajn. Skóry można było kupić u Owsieja Wileńskiego (nr 44).   Jedną z dwóch fabryk wstążek (Jurowiecka 40) prowadził Adolf Szwalbe. Artykuły kolonialne można było zakupić w sklepie Weinracha pod numerem 27.

  Jurowiecka była dobrze stelefonizowana. W księdze telefonicznej z 1938 roku widnieje 37 abonentów, z czego ponad połowę stanowiły osoby prywatne. Telefon posiadał Bacer Mojżesz - właściciel firmy Linopol (mieszkał na Jurowieckiej 30), Efros Elchonon – sekretarz Towarzystwa Sierot (nr 7), Unger Wacław – kierownik II komisariatu (mieszkał pod nr 26) czy inżynier Kozłowski, pracujący w Elektrowni Białostockiej. 

   Telefonem dysponowały także niektóre fabryki m.in. Energia – fabryka watoliny (nr 14), Facha – tapety braci Charinów (nr 23), sukna Fuksa Tewla (nr 15), Markusa (nr 29) i Izaaka Pinesa (nr 14).

  Po wkroczeniu Niemców do Białegostoku w 1941 roku ulica Jurowiecka została włączona do getta. 16 sierpnia 1943 roku podczas likwidacji getta na ulicę Jurowiecką, Fabryczną i Ciepłą zapędzono tych Żydów, którym nie udało się schować w piwnicach. Według relacji Elki Famin, w drewnianym domu przy ulicy Jurowieckiej 24, grupka żydowskiej młodzieży próbowała stawiać opór, gdy przyszli Niemcy zabrać ich do transportu. Niemcy wrzucili do środka granat, mieszkanie spłonęło, większość młodych ludzi zginęła w płomieniach. 

   Tę część getta zrównano niemal w całości z ziemią. W 1943 roku w kwartale ulic Ciepłej, Poleskiej, Jurowieckiej i Smolnej walkę z Niemcami podjęło 300 bojowników żydowskich. Znajdowała się tu największa liczba bunkrów, w których walczyli powstańcy, chcąc przebić się do ulicy Poleskiej. Zryw zakończył się niepowodzeniem, Niemcy wszystkich zabili, burząc wszystko, co stanęło na ich drodze.

  Jedyne zabudowanie fabryczne, które przetrwało wojnę znajduje się na ulicy Jurowiecka 31. Budynek figuruje w wykazie zabytków. Była to fabryka Jakuba Markusa. Był on właścicielem przędzalni wełny oraz fabryki wełny ponownej, co wskazywać może na to, że w budynku znajdowała się także szarpiarnia. Markus założył swoją fabrykę w 1896 roku. W 1910 roku zatrudniał 60 robotników, a w 1922 roku już 280. Należał do pierwszej ligi białostockich potentatów, choć raczej na jednej z niższych pozycji. W latach 90-tych XX wieku mieściła się tu spółdzielnia futrzarska. 

  Jedynym domem wpisanym do rejestru zabytków jest budynek przy ul. Jurowieckiej róg Ciepłej, choć stoi frontem do tej pierwszej to jej oficjalny adres to ulica Ciepła 1. Jest to dwupiętrowa okazała kamienica. Przed wojną mieściły się w niej zakłady usługowe. Mieszkał tu inżynier Herman Lifszyc oraz swą siedzibę miała Sanotechnika – przedwojenne przedsiębiorstwo robót grzewczych i sanitarnych.

sztetl.pl